سوزش پاها و هرآنچه که باید بدانید

سوزش پا چه علائمی دارد؟ علت و دلیل داغی و سوزش کف پا، سوزن سوزن شدن پا و همچنین علت گزگز یا سوزش پاشنه پا چیست؟ سوزش پا چطور تشخیص و درمان می‌شود؟ آیا روش‌های خانگی و گیاهی برای سوزش پا وجود دارد؟

سندروم سوزش پا چیست؟

سوزش پا (Burning Feet) ممکن است با آسیب اعصاب در پاها، که نوروپاتی نامیده می‌شود، ایجاد شود. سوزش پاها می‌تواند دلایل متعددی داشته باشد اما شایع‌ترین علت سوزش پا، اغلب مربوط به دیابت است. همانطور که گفتیم، سوزش پاها علل زیادی دارند که در ادامه توضیح داده‌ایم.

درد ناشی از سوزش پاها می‌تواند متناوب یا ثابت و خفیف تا شدید باشد. افرادی که دچار سوزش پا می‌شوند، ممکن است احساس گرما، سوزن سوزن شدن، لرزش و بی حسی داشته باشند که معمولاً سوزش پا در شب، شدیدتر است.

سوزش پا چطور درمان می‌شود؟ برای درمان سوزش پا، روش‌هایی وجود دارد که بسته به علت سوزش پاها، روش‌های درمان نیز متفاوت است. در ادامه چند روش ساده و خانگی برای درمان سوزش پا را توضیح داده‌ایم.

علائم سوزش پاها

با توجه به علت‌های مختلف سوزش پا، علائم سوزش پا نیز بسیار متنوع است و می‌تواند شامل احساس گرما، خارش، تیر کشیدن، بی حسی یا درد، احساس ضعف یا سنگینی، احساس سوزن سوزن شدن، اسپاسم عضله، کم خونی، خشکی پوست، پوسته ریزی یا تاول روی آن، تورم پا و علائم دیگر باشد. همچنین ممکن است با راه رفتن، ورزش کردن و ایستادن این علائم تشدید شوند.

به خواب رفتن و گزگز دست و پا را هیچ‌گاه نباید کم اهمیت دانست، زیرا ممکن است که نشانه‌ای از یک بیماری بسیار خطرناک باشد. شناسایی و تشخیص عوارضی از قبیل نوروپاتی محیطی و اختلال در گردش خون در مراحل اولیه آنها فقط به اندازه یک مراجعه ساده به پزشک برای شما هزینه دارد. اما در صورتی که به این علائم اهمیت ندهید، ممکن است تا جایی پیشرفت کند که برای درمان آن نیاز به برنامه‌های درمانی پیچیده و پُرهزینه داشته باشید.

علت سوزش پاشنه پا چیست؟

عوامل مختلفی وجود دارند که می‌توانند علت سوزش کف پا شوند. در موارد بسیاری افراد به طور ناگهانی و بدون هیچ دلیل مشخصی دچار این درد می‌شوند. در بعضی موارد، این درد می‌تواند ناشی از مسیر درد رجوعی باشد. درد رجوعی به دردی گفته می‌شود که در محلی غیر از محل محرک اصلی احساس می‌شود.

مواجهه با این درد پس از موارد زیر بسیار رایج است:

• شروع ورزش، خصوصا یک ورزش یا فعالیت جدید؛
• شروع شغل جدید یا تغییر جایگاه شغلی، جایی که ایستادن یا راه رفتن بیشتر مورد نیاز باشد؛
• افزایش وزن؛
• کف پای صاف؛
• داشتن پای کمانی (فررفته)؛
• تغییر در کفش، استفاده از کفش‌های جدید یا متفاوت؛
• آسیب؛
• حاملگی.

علت سوزش کف پا در شب چیست؟

شایع‌ترین علت سوزش کف پا در شب می‌تواند ناشی از مسیر درد رجوعی باشد. درد رجوعی به دردی گفته می‌شود که در جایی غیر از محل محرک اصلی احساس می‌شود.

15 علت سوزش پاها

همانطور که گفتیم، احساس سوزش در پا می‌تواند دلایل زیادی داشته باشد. بعضی از دلایل ایجاد سوزش پا مثل قارچ پوستی در «بیماری پای ورزشکاران» یا کفش‌های تنگ به‌راحتی رفع می‌شود. در بعضی موارد، علت ایجاد این عارضه، ناشناس باقی می‌ماند.

1. نوروپاتی دیابتی

اگر قند خون بالا در طولانی مدت کنترل نشود، می‌تواند به تدریج به رگ‌ها و اعصاب خون آسیب برساند. قند خون بالا، انتقال سیگنال‌ها از اعصاب را کاهش می‌دهد. همین عامل سیستم عصبی بدن ازجمله پا را ضعیف می‌کند. قند خون بالا همچنین باعث ضعف دیواره رگ‌های خونی می‌شود که اکسیژن و مواد مغذی را به اعصاب منتقل می‌کنند.

طبق اعلام موسسه ملی دیابت و گوارش‌ها و کلیه، حدود 60 تا 70 درصد از افراد مبتلا به دیابت، نوعی آسیب عصبی یا نوروپاتی دارند. همچنین افرادی که یکی از شرایط زیر را داشته باشید، دچار آسیب عصبی یا نوروپاتی می‌شوند:

• افرادی که چاق هستند؛
• کسانی فشارخون بالا دارند؛
• افراد سیگاری؛
• کسانی که الکل می‌خورند.

هنگامی که عصب اندام تحتانی و پاهای شما آسیب ببیند، به نوروپاتی محیطی مبتلا شده‌اید. نوروپاتی محیطی رایج‌‌ترین نوع نوروپاتی دیابتی است. ‌این نوع نوروپاتی می‌تواند باعث احساس سوزش درپا شود. البته به ندرت، نوروپاتی محیطی می‌تواند روی بازوها و دست‌ها تأثیر بگذارد.

علائم دیگر نوروپاتی محیطی شامل موارد زیر هستند:

• بی‌حسی یا سوزن سوزن شدن دردست یا پاها؛
• احساس پوشیدن جوراب تنگ؛
• دردهای تند و ضربان آور؛
• ضعف یا احساس سنگینی در پاها یا بازوها؛
• تعریق بیش از حد.

در صورت مشاهده هرگونه علائم نوروپاتی به پزشک مراجعه کنید. لازم است بدانید که کنترل قند خون می‌تواند از آسیب عصبی جلوگیری کند یا حرکت آن را کند.

2. نوروپاتی حسی فیبر کوچک (SFSN)

SFSN یک نوروپاتی دردناک است که منجر به سوزش دردناک پا می‌شود. علائم دیگر شامل از بین رفتن احساس پا ودرد آنی است.‌ این بیماری درنتیجه ازبین رفتن غلاف مَیِلین پوشاننده‌ی فیبرهای عصبی به وجود می‌آید. اگرچه علت آن در بیشتر موارد مشخص نیست، اما بیماری دیابت می‌تواند دخیل باشد.

3. مصرف زیاد االکل

استفاده زیاد از الکل منجر به نوع دیگری از آسیب عصبی به نام نوروپاتی الکلی شود. علاوه بر سوزش پاها، سایر علایم شامل این موارد هستند:

• ضعف عضلانی، اسپاسم عضلانی و از دست دادن عملکرد عضلات؛
• اختلال عملکرد ادرار و روده؛
• سرگیجه؛
• اختلال در گفتار.

قطع مصرف الکل می‌تواند پیشرفت بیماری را متوقف کند. با‌ این حال، برخی از آسیب‌های عصبی ممکن است غیرقابل برگشت باشد.

4. بیماری شارکو-ماری-توث (CMT)

نام‌های دیگر آن، آتروفی ماهیچه‌ای پرونئال و نوروپاتی حسی و حرکتی ارثی هستند. CMT شایع‌ترین بیماری عصبی ارثی است و روی اعصاب کنترل کننده عضلات تأثیر می‌گذارد. یک بیماری پیشرونده که علائم آن با گذشت زمان بدتر می‌شوند. یکی از اولین علائم آن سوزش و سوزن سوزن شدن در پا و دست‌ها است. علائم دیگر این بیماری شامل گرفتگی و آتروفی عضلات است.

5. سندرم درد ناحیه ای کمپلکس (CRPS)

سندرم درد ناحیه‌ای کمپلکس یا CRPS درد مداوم در ناحیه‌ای از بدن است که از نظر زمان و شدت بروز درد، تناسبی با میزان آسیب وارده ندارد و معمولا در مکان عصب خاصی قرار ندارد. سندروم درد ناحیه‌ای پیچیده در یک اندام، اغلب بعد از جراحی یا آسیبی که پیام‌رسانی از مغز و نخاع را تحت تاثیر قرار دهد، دیده می‌شود.

سایر علائم سندرم درد ناحیه‌ای کمپلکس عبارتند از:

• درد سوزشی؛
• ورم؛
• تغییر در رنگ پوست یا بافت.

این بیماری ممکن است سیستم ایمنی بدن را نیز تحت تأثیر قرار دهد. ممکن است عوامل ژنتیکی در ایجاد آن نقش داشته باشند.

 6. اریتروملالژیا

اریتروملالژیا (Erythromelalgia) یک بیماری نسبتاً نادر است که نشانه‌هایی مانند پاهای قرمز، داغ و دردناک، بدون دلیل مشخص دارد. شدت ‌این بیماری در افراد متفاوت است و در شرایط زیر، بمرور درد آن بدتر می‌شود:

• ورزش؛
• پیاده‌ روی؛
• ایستادن بیش از حد؛
• قرار گرفتن در معرض گرما.

7. سوء تغذیه

سوزش پا ناشی از سوء تغذیه در حال حاضر کمتر رخ می‌دهد، اما هنوز هم درمناطقی که شرایط زندگی بسیار سختی دارند، دیده می‌شود. درمیان سالمندان، آسیب‌های عصبی ممکن است مرتبط با کمبود مواد زیر باشد:

• ویتامین B-12؛
• ویتامین B-6؛
• ویتامین(فولات) B-9.

کمبود ویتامین B می‌تواند باعث سوزش پاها ومشکلات عضلات شود. همچنین کمبود ویتامین B می‌تواند باعث کم خونی و کمبود گلبول‌های قرمز خون سالم شود. از دیگر علائم کمبود ویتامین می‌توان به خستگی، سرگیجه و تنگی نفس اشاره کرد.

8. کم کاری تیروئید

کم کاری تیروئید، تعادل هورمون‌های بدن را تغییر می‌دهد. کم کاری تیروئید می‌تواند باعث تورمی شود که روی اعصاب شما فشار وارد می‌آورد. علاوه بر سوزش پا، علائم کم کاری تیروئید شامل خستگی، افزایش وزن و خشکی پوست است.

9. بیماری‌های عفونی

سوزش پا می‌تواند یکی از علائم بیماری‌های عفونی باشد، از جمله

• بیماری لایم (بیماری عفونی باکتریایی که از طریق نیش حشرات آلوده منتقل می‌شود.)؛
• HIV (ایدز)؛
• سیفلیس (بیماری مقاربتی باکتریایی که موجب زخم‌های عفونی می‌شود.)؛
• زونا (بیماری ویروسی که همانند آبله مرغان است و معمولا بزرگسالان به این بیماری مبتلا می‌شوند.) .

اگر احساس سوزش پا می‌کنید، از پزشک خود در رابطه با انجام تست‌های مخصوص بیماری‌های ذکر شده سوال بپرسید.

10. پای ورزشکاران

پای ورزشکاران یک عفونت مسری قارچی است که اغلب در ورزشکاران دیده می‌شود. همچنین به نام تینه آپدیس شناخته می‌شود. یکی از شایع‌ترین علائم پای ورزشکاران احساس سوزش یا خارش بین انگشتان یا کف پاها است. همچنین ممکن است علایم زیر نیز وجود داشته باشد:

• تاول‌های خارش دار روی پاها؛
• ترک خوردن و پوست انداختن بین انگشتان پا یا کف پاها؛
• خشکی پوست در طرفین یا کف پاها؛
• پوست جدید روی پاها؛
• ناخن‌هایی که از بستر جدا شده اند، یا بی‌رنگ، قطور و شکننده هستند.

11. بیماری‌های کلیوی

وقتی کلیه‌ها درست کار نمی‌کنند، خون می‌شود که منجر به تورم و خارش پاها می‌شود. همین تجمع سموم در خون، منجر به تورم و خارش پاها می‌شود. همچنین می‌تواند باعث مشکلات زیر شود:

• کاهش دفع ادرار؛
• تنگی نفس غیر قابل توضیح؛
• حالت تهوع؛
• گیجی؛
• تشنج؛
• خستگی؛
• کما.

12. بیماری های عروق محیطی

بیماری های عروق محیطی یا بیماری سرخ‌رگ محیطی (PAD)، تنگ شدن عروق خونی محیطی است؛ یعنی رگ‌هایی که خون را به پا و دست می‌رسانند. علائم این بیماری شبیه نوروپاتی محیطی است. از بین این علائم می‌توان به سوزش کف پاها و ساق پا اشاره کرد. درد این نواحی بر اثر ورزش و پیاده‌روی شدیدتر می‌شود.

13. سندرم تونل تارسال

این سندرم بین استخوان مچ پا و یک گروه از رباط‌ها در نزدیکی بالای پا است. تورم ناشی از این آسیب، ورم مفصل، چرخش استخوان، قوس‌های افتاده یا سایر شرایط ممکن است روی عصب فشار وارد کند. در این شرایط ممکن است احساس تیر کشیدن پا، بی حسی، سوزن سوزن شدن یا سوزش کف پا داشته باشید.

برای این بیماری باید هر چه سریع‌تر درمان را شروع کنید؛ قبل از اینکه آسیب ایجادشده در عصب‌ها دائمی شود.

14. قرار گرفتن در معرض سموم و مواد شیمیایی مختلف

قرار گرفتن در معرض فلزات سنگین و سایر مواد شیمیایی صنعتی در مدت‌های زمانی طولانی ممکن است باعث ایجاد علائم نوروپاتی محیطی شود. ممکن است برخی داروها برای بیماری‌های خاص مثل داروهای ایدز یا تشنج به اعصاب آسیب برساند.

15. شیمی درمانی

داروهای شیمیایی مورد استفاده در درمان سرطان، عوارض جانبی متعددی دارند که نوروپاتی محیطی یکی از آنهاست. از دیگر عوارض جانبی شیمی درمانی در سیستم عضلانی و عصبی عبارت‌اند از:

• احساس ضعف، خستگی، درد و لرزش در عضلات؛
• کاهش سرعت واکنش‌ها و مهارت‌های حرکتی؛
• مشکلاتی در حفظ تعادل؛
• ضعف عضلانی؛
• درد.

تشخیص سوزش کف پا

اگر سوزش کف پای شما همراه با درد است، باید به پزشک مراجعه کنید. پزشک ابتدا معاینه بدنی را انجام  می‌دهد. معاینه برای تشخیص موارد زیر انجام می‌شود:

• مشکلات ساختاری در پاها؛
• عفونت قارچی؛
• پوست قرمز یا کمرنگ؛
• رفلکس؛
• عدم احساس.

سپس، پزشک از شما در مورد سوابق پزشکی، مصرف داروها و سایر بیماری‌هایتان سؤال می‌کند. همچنین از شما می‌پرسد که علائم‌تان چه زمانی شروع شده و چه مدت است که ادامه دارد.

پزشک ممکن است آزمایش‌هایی برای تشخیص بیماری‌های دیگر انجام دهد. مثلا آزمایش‌های مرتبط با دیابت که یکی از رایج‌ترین دلایل سوزش کف پا است. علاوه بر این، پزشک باید بداند که آیا عادت‌های پرخطری مثل مصرف بی‌رویه‌ٔ الکل دارید یا خیر. برای تشخیص بیماری‌های زیر، پزشک آزمایش‌های مختلفی مثل آزمایش زیر تجویز می‌کند:

• هورمون تیروئید؛
• عفونت کلیه؛
• کمبود ویتامین؛
• ایدز؛
• سایر عفونت‌ها.

اگر بیماری سندرم تونل تارسال تشخیص داده شود، ممکن است به عکس‌برداری نیاز پیدا کنید. همچنین، پزشک ممکن است کفش‌ها یا نحوه‌ٔ راه رفتن شما را بررسی کند تا مطمئن شود که مشکل شما به خاطر کفش‌های تنگ یا راه رفتن نادرست نباشد. سایر علائم دیگر خود را با پزشک در میان بگذارید، چون ممکن است هر نوع عفونت یا جراحت دیگر، بر سوزش کف پای شما تأثیرگذار باشد.

روش‌های درمان سوزش پا

درمان سوزش پا به علت اصلی ایجاد سوزش کف پا، بستگی دارد.

ممکن است برای حل مشکل شما، توصیه‌های زیر توسط پزشک ارائه شود:

• مصرف داروهای عفونت‌های قارچی در بیماری پای ورزشکاران؛
• پوشیدن کفش راحت‌تر؛
• مکمل‌های ویتامین B؛
• مکمل‌های تیروئید.

اگر دیابت علت بیماری باشد، به تغییر رژیم غذایی یا دارو نیاز خواهید داشت. پزشک شما ممکن است داروهایی برای کمک به درد عصب تجویز کند. برای دردهای شدید عصبی، تحریک عصب می‌تواند کمک کننده باشد، از جمله:

• تحریک عصب الکتریکی؛
• مغناطیسی؛
• لیزر درمانی؛
• نور درمانی.

تحقیقات در مورد روش‌های درمان سوزش کف پا، همچنان ادامه دارد. درمان‌های جایگزین مانند طب سوزنی ممکن است به بعضی از افراد کمک کند.

درمان خانگی سوزش پا

برای درمان سوزش کف پا، مراجعه به پزشک بسیار مهم است اما روش‌هایی نیز وجود دارد که می‌توانید موقتاً از آن استفاده کنید تا درد سوزش کف پا را کاهش دهید. این روش‌ها عبارت‌اند از:

• پاها را در آب سرد یا حمام یخ برای مدت کوتاهی، قرار دهید. البته این اقدام برای بیماران دارای اریتروملالژیا (بیماری که بیشتر اندام‎ها دچار قرمزی، درد و سوزش می‎شوند) پیشنهاد نمی‎شود.
• پای خود را در نمک‌های اپسوم یا محلول آب سیب خیس بگذارید. اگر مبتلا به دیابت هستید، قبل از امتحان ‌این روش، از پزشک بپرسید.
• مکمل زردچوبه مصرف کنید. کورکومین موجود در زردچوبه باعث تسکین دردهای عصبی می‌شود. کورکومین دارای اثرات محافظتی ضد التهابی، آنتی اکسیدانی و ضد میکروبی است.
• از کرم موضعی حاوی لیدوکائین یا کپسایسین استفاده کنید. ممکن است یک محلول زنجبیل خانگی یا زردچوبه نیز مفید باشد که برای تسکین درد مؤثر است.
• برای کمک به بهبود جریان خون و گردش خون، پای خود را ماساژ دهید.

5 درمان گیاهی سوزش پا

بهتر است سوزش کف پا، ابتدا توسط پزشک بررسی شود اما اگر دسترسی به پزشک ندارید، می‌توانید برای درمان موقتی سوزش کف پا، از گیاهان دارویی زیر استفاده کنید.

1. روغن اسانس بابونه

روغن اسانس بابونه اثر ریلکس کننده و آرام بخش دارد ترکیبات آن به بهبود گردن خون و کنترل التهاب کمک می‌کند.

روش استفاده:

2 قاشق غذاخوری (30 گرم) روغن اسانس بابونه را با 1 قاشق چایخوری روغن زیتون (5 گرم) مخلوط نموده و 5 تا 10 دقیقه پایتان را با آن ماساژ دهید و در صورت نیاز روزی 2 بار تکرار کنید.

2. زالزالک سفید

زالزالک سفید یک درمان سنتی برای کاهش سوزش و قرمزی پا است و گردش خون را بهبود می‌دهد.

روش استفاده:

1 قاشق غذاخوری برگ زالزالک سفید را در یک لیوان آب جوش ریخته رویش را بپوشانید و 10 دقیقه بگذارید دم بکشد سپس صاف کرده روزی 2 تا 3 بار بنوشید. مصرف هر روز آن سبب می‌شود که دیگر سوزش کف پا را حس نکنید.

3. زنجبیل تازه

خواص دارویی روغن نارگیل و زنجبیل به کاهش درد و سوزش و التهاب کمک می‌کند. به پوست آبرسانی کرده، پوست را احیا می‌کند و با بهبود گردنش خون مشکلات شما را کاهش می‌دهد.

روش استفاده:

1 قاشق چایخوری پودر زنجبیل را با 2 قاشق غذاخوری روغن نارگیل مخلوط نموده و خمیری که درست شده را به مدت 5 دقیقه روی پا ماساژ دهید و با آب سرد بشویید. روزی دو بار می‌توانید از آن استفاده کنید.

4. زردچوبه و درمان سوزش پا

زردچوبه حاوی مقدار مناسبی از کورکومین (cucumin) است، که کمک می‌کند تا گردش خون در سراسر بدن شما بهبود یابد. علاوه بر این، زردچوبه دارای خواص ضد التهابی است که به کاهش احساس سوزش و همچنین درد در پا کمک می‌کند.

روش استفاده:

یک لیوان زردچوبه را در یک لیوان آب گرم ریخته و بر محل سوزش قرار دهید. شما همچنین می‌توانید دو قاشق غذا خوری زردچوبه و آب کافی تهیه کنید و آن را دو بار در روز درمحل قراردهید. اما توجه داشته باشید که این کار را زیاد تکرار نکنید.

5. گوجه فرنگی با روغن زیتون یا روغن نارگیل

یک قاشق چای خوری آب گوجه فرنگی را با روغن نارگیل یا روغن زیتون مخلوط کنید. پس از آن، به مدت 10  تا 15 دقیقه پا را به وسیله آنها ماساژ دهید. شما می‌توانید هر یک از این روش‌ها را تا زمان رفع مشکل سوزش کف پا انجام دهید.

چند نکته برای کاهش سوزش پا

برای کمک به کاهش سوزش پا می‌توانید اقدامات زیر را انجام دهید:

• بعد از پیاده روی کفش و جوراب خود را در بیاورید تا سریعا پا خشک شود.
• پای خود را در آب خنک بگذارید اما از یخ استفاده نکنید.
• به پاهایتان استراحت دهید.
• در طول روز کفش و جورابتان را عوض کنید.
• در طول روز مواد مغذی و ویتامین‌های بیشتری ( مخصوصا ویتامین B) مصرف کنید.
• برای از بین بردن مشکلات پا از یک کفش مناسب استفاده کنید.
• مواد مخدر یا الکل مصرف نکنید.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

با توجه به علل بسیار متنوع سوزش پا، لازم است در صورت مواجهه برای تشخیص علت زمینه‌ای به پزشک مراجعه کنید. اگر مبتلا به دیابت هستید ممکن است نیاز به بازنگری در داروهای کنترل قند خون داشته باشید، همچنین اگر اختلال تیروئید دارید ممکن است نیاز به کنترل آن پیدا کنید. همچنین در صورت شک به بیماری های عفونی لازم است از این لحاظ بررسی شوید. درصورت وجود درد به همراه سوزش نیز به معاینه نیاز خواهید داشت.

منبع: healthline